माझ्या मागल्या रांगेत दोघी जणी शुभमंगल सावधान हा सिनेमा मराठीत आहे असं समजून आल्या होत्या. सिनेमा हिंदीत सुरु झाल्यावर ” शी: हे काय ” म्हणाल्या. पण काही वेळातच सिनेमाला सरावल्या, खिंदळू लागल्या.

मुदीत सुगंधाच्या  प्रेमात पडतो. रीतसर लग्न ठरतं. सुगंधाला सरळपणे लग्न नको असतं, काही तरी थरार असावा असं वाटत असतं. लग्नापूर्वी सेक्सचा अनुभव घ्यावा असं दोघं ठरवतात. मुदीत कंडोम आणतो.  सभोवतालचं वातावरण, आपण करतोय ते ठीक आहे की नाही याची  धास्ती.  त्याचं लिंग उभं रहात नाही.

इथून घोटाळा सुरु होतो. मुदीत निराश होतो. नाना उपाय योजतो. मित्र, बुजुर्ग, डॉक्टर्स  नाना उपाय सांगतात.  जमत नाही. सुगंधाला मुदीतची व्यथा समजत असते. ती त्याला  समजून घेत असते. टेन्शनमुळं तसं घडतंय, नंतर सुरळीत होईल असं ती सांगते. समजा सेक्स नाही करता आला तरी हरकत नाही, जीवनात सेक्स येवढी एकच गोष्ट असते असं नाही, इतर अंगानी आपलं वैवाहिक जीवन पूर्ण करू असं ती समजावते. मुदीत तणाव आणि निराशेच्या दरीतून बाहेर यायला तयार नाही. बरीच धमाल झाल्यावर एके दिवशी अचानक  लिमलेटची गोळी चघळत चघळत मुदीत कोंडी फोडतो.

या सिनेमाची गंमत संवादांत आहे. सेक्ससारखा विषय. तरूण मुलं, आई वडील इत्यादी माणसं सेक्सबद्दल काय काय विचार करतात ते पडद्यावर ऐकताना धमाल येते.मुदीतचा पहिला प्रयत्न कसा फसला ते दाखवणारं एक  एक दृश्य आहे. त्यात सुगंधाची मैत्रिण  एक बिस्कीट चहात बुडवून बाहेर काढते. बिस्कीट टुईईईं करून मधेच मोडतं आणि कपात पडतं.

मुदीत-सुगंधाचे मित्र, दोघांचे आईवडील, गणगोत इत्यादी माणसं हिलॅरियस आहेत. आपल्याला आसपास नेहमी दिसतात तशीच. त्यांची शरीरयष्टी, त्यांचे कपडे, त्यांचा वावर सारं काही अगदी आपल्या आसपासचं. स्टुडियोतली चकचकीत, कातीव  पात्रं    नाहीत.

मुदीत आणि सुगंधाही आपल्यातलेच. कोणतंही ग्लॅमर नाही. हिरो आणि हिरॉईन सुंदर दिसायला हवीत वगैरे नियम आता हिंदी चित्रपटांनी भिरकावून दिले आहेत.

कथानक दिल्लीत आणि हरिद्वारमधे घडतं. या दोन्ही शहरातल्या गल्ल्या, घरं, घरांतल्या खोल्या इत्यादी सगळं जसं असतं तसंच दिसतं. स्टुडियोतला चकचकाट नाही. कथानक जिथं घडतं तिथला भूगोल, तिथली घरं, तिथली घरं, तिथली माणसं, दुकानं या सगळ्या खुणा सिनेमात ठेवल्या आहेत.

बरेली की बर्फीमधे बरेली दिसतं. छोटी दाटीवाटीनं भरलेली खोली, छतावर अगदीच संथपणे चालणारा पंखा. पंख्याखाली आईवडील झोपलेत. वडिलांनी डोक्याला टापशी बांधलीय. थेट बरेली. अनारकली ऑफ आरामधे आरा हे बिहारमधलं गाव दिसतं. गँग्ज ऑफ वासेपूरमधे वाराणसी दिसतं. तिथल्या चिंचोळ्या गल्ल्यांमधून कॅमेरा फार कष्टानं फिरतो. एलिझाबेथ एकादशीची आठवण होते. त्या सिनेमात झपाटून टाकणारं  पंढरपूर दिसतं. पंढरपूरमधली दाटीवाटीतली घरं पहाताना चकित व्हायला होतं. सिनेमॅटोग्राफरची कमाल.

एके काळी सिनेमातल्या गावांची नावं रामपूर, लक्ष्मणपूर असली काही तरी असायची. पात्रांची नावं साधारपणे नटांचीच असायची किंवा खोटी नावं असायची. त्यावरून त्यांची जात, धर्म, गाव इत्यादींचा काही पत्ता लागू नये असा हिशोब असायचा. नोकर कमरेत वाकून, खांद्यावर पंचा टाकून फिरणारा रामू असायचा. भारतभर सिनेमा खपावा म्हणून स्थानिक वैशिष्ट्यं कटाप करून स्टुडियोत भरड गावं उभारली जात असत.

आता चित्रपट सृष्टीनं नवं वळण घेतलंय. गल्ल्यांत, घरात, गच्च्यांवर कॅमेरा जातो. दक्षिणेतल्या चित्रपटात तिथली गावं दिसू लागलीत.  विरसनाई ही फिल्म आंध्रातल्या एका गावात घडते. अंगमली डायरीज ही मलयाळम फिल्म अर्नाकुलम गावात घडते. दंगल या सिनेमात हरयाणवी भाषा असते, तनू वेड्स मनूमधे पंजाबी-हरयाणवी भाषा असते, ‘विरसनाई’ मधे तामिळ आणि तेलगू. या देशभरच्या गावात घडणाऱ्या फिल्मा भरपूर चालतात, बऱ्यापैकी व्यवसायही करतात. शुभमंगल सावधाननं २४ कोटी खर्च केले आणि सुमारे ५० कोटी रुपये मिळवले. डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळं एकाच वेळी सोळासतराशे पडद्यांवर सिनेमा दाखवता येत असल्यानं एकाद दोन आठवड्यातच भरपूर नफा मिळतो. पूर्वी नफा मिळवण्यासाठी शंभर,  दोनशे, हजार आठवडे वगैरे सिनेमा चालवावा लागत असे.

शुभमंगल सावधानची नायिका, सुगंधा. अगदी आजच्या काळातली मुलगी. लग्नाआधी सेक्सानुभव घ्यायला तयार आहे. पण सेक्स म्हणजेच सगळं काही नाही असंही ती म्हणते.

बरेलीकी बर्फीची नायिका, बिट्टी. सांगून आलेला मुलगा घटिया आहे हे पाहिल्यावर ती लग्नच करायचं नाही असं मनात घेते आणि घरून पळून जायचा प्रयत्न करते. बरेली या छोट्या गावातली बिट्टी उत्तर प्रदेशात रुतलेल्या  परंपरा फाट्यावर मारते. पार्ट्या, दारू, मुक्तपणे नाचणं या तिच्या आवडत्या गोष्टी. आपलं हे व्यक्तिमत्व ज्याला मान्य असेल त्याच्याशीच लग्न करायचं असा तिचा निर्धार.

अनारकली ऑफ आरामधली अनारकली. बेभान उत्तान नाचणारी आणि गाणारी. आपल्यातल्या कलेचा वापर ती पुरुषांना आकर्षित करण्यासाठी वापरते. पण पुरुषांना एक हद्द ओलांडू देत नाही, स्वतःचं स्वातंत्र्य प्राणपणानं जगते.

तनू वेड्स मनू मधली तनू. तिला आयुष्यात थरार हवा असतो. निव्वळ थरार. दर आठवड्याला मित्र बदलायची तिची तयारी असते.’ क्वीन ‘ मधली राणी. साखरपुड्यानंतर होणारा नवरा लग्न करायला नकार देतो. घरट्याच्या सुरक्षित वातावरणात पिलासारखी  वाढलेली राणी. तिचं लग्न ठरतं, साखरपुडा होतो. लग्न  ठरलेलं असतं,  मधुचंद्रासाठी पॅरिस आणि एमस्टरडॅमला जायचंही ठरलेलं असतं. इतकं ठरल्यानंतर तिच्या साखरपुडी नवऱ्याला वाटतं की राणी मागास आहे, त्याच्या लायकीची नाही. तो लग्न मोडतो. राणी हादरते. पण आधी ठरलेला मधुचंद्र साजरा करायचं ठरवते, नवऱ्याविना. घर आणि रहात्या परिसरातच राहिलेली राणी पॅरिस आणि एमस्टरडॅमला एकटी जाते. तिथं हिमतीनं स्वतःच्या पायावर उभ्या राहिलेल्या मैत्रिणींना भेटते, तीन तरुणांच्या सोबत काही दिवस रहाते, एका शेफशी दोस्ती करते. एक पूर्ण वाढलेला स्वच्छंदी पक्षी बनून भारतात परत येते आणि मांडवळ करायला साखरपुडी माणसाला  त्यानं दिलेली अंगठी परत देऊन फुटवते.

आजच्या काळातल्या स्त्रिया. काळानं लादलेल्या चौकटी मोडून स्वतंत्र विचार करणाऱ्या, स्वतंत्र जगू पहाणाऱ्या स्त्रिया. लिपस्टिक इन माय बुरखामधली  रेहाना ही दोन मुलांची आई आपलं कुटुंब सुखात रहावं यासाठी मरमर करत असते पण तिचा नवरा मात्र तिच्याकडं केवळ वासना भागवणारी एक वस्तू असं पहात असतो.  हिंदी-भारतीय सिनेमानं अशा खूप  रेहाना दाखवल्या, सोशीक स्त्री, नवरा-सासरनं केलेले अन्याय सहन करणारी स्त्री. आता रेहानापेक्षा वेगळ्या  सुगंधा, बिट्टी, अनारकली, राणी दाखवल्या जाताहेत.

नायिकाकेंद्री, स्त्रीकेंद्री सिनेमा हेही एक नवं वळण चित्रपटात आलंय. दंगलमधे कुस्ती खेळणाऱ्या तरुणी आहेत. पूर्णा या सिनेमात वयाच्या बारा तेराव्या वर्षी एव्हरेस्ट चढणारी पूर्णा दिसते. नील बटे सन्नाटामधे घरकाम करणारी स्त्री खस्ता खाणारी, मुलीला शिकवण्यासाठी स्वतः शिकत शिकत मुलीला आयएएस करवणारी  चंदा दिसते. अडचणी स्त्रीच्या पाचवीला पुजलेल्या असताना आधुनिक जगात तिला मुक्त करणाऱ्या संस्था, विचार आणि माणसं निर्माण होतांना दिसत आहेत. दंगलमधे बापानं प्रोत्साहन दिलं. पूर्णामधे एका वरिष्ट आयएएस अधिकाऱ्यानं प्रोत्साहन दिलं. निल बटे सन्नाटामधे एक पुरुष शिक्षक मदतीला आला. अनारकलीमधेही एक भला माणूस अनारकलीला वाचवतो. स्त्रिया  पूरक-उपकारक गोष्टींचा उपयोग करून पुढं जाताना दिसतात. बरं वाटतं.

शुभमंगलमधे भूमी पेडणेकर आहे. उत्तम आहे. या आधी दम लगाके हैशामधेही तिची भूमिका उत्तम होती, गाजली होती. अनारकलीमधे स्वरा भास्कर आहे. निल बटे सन्नाटामधे तिनं चंदाची, एक वेगळीच भूमिका साकारली आहे. कंगना राणावत तर धमालच आहे. क्वीनमधे तिला अनेक पारितोषिकं मिळाली, तनू वेड्सच्या दोन्ही भागात तिची तुफ्फान भूमिका आहे. तिघीही निरनिराळ्या भूमिकात  कमालीच्या सहजतेनं घुसतात.

।।