Browsed by
Category: लेख

जेएनयू विद्यार्थ्यांचं आंदोलन

जेएनयू विद्यार्थ्यांचं आंदोलन

जवाहरलाल नेहरू युनिवर्सिटीचे विद्यार्थी आणि प्रशासन यांच्यात लढाई जुंपली आहे. फीवाढ आणि विद्यार्थ्यानं परिसरात कसं वागायचं हे दोन मुद्दे धसाला लागले आहेत. ही लढाई सध्या तरी एक विश्वशाळा आणि ती चालवणारं सरकार यांच्यातली आहे. लढाईत अर्थातच त्या पलिकडचेही अधिक व्यापक मुद्दे गुंतलेले आहेत. त्यामधे भारताचं आजचं शैक्षणीक आणि आर्थिक वास्तव गुंतलेलं आहे. त्यामधे हिंदुत्ववादी विचारांपेक्षा वेगळे विचार देशातून उखडून टाकायचे हा हिंदुत्ववादी विचार गुंतलेला आहे. १९६९ साली न्या. छागला यांच्या पुढाकारानं जेएनयू निर्माण झाली. पुरोगामी विचार, समाजवाद या विषयांचा अभ्यास…

Read More Read More

कापुस्किनस्की यांचं नवं पुस्तक

कापुस्किनस्की यांचं नवं पुस्तक

रिसर्ड कापुस्किनस्की हे एक पोलिश पत्रकार लेखक होते. १९५६ ते १९८१ या काळात कापुश्चिन्सकी आफ्रिका आणि आशियातल्या २७  देशात फिरले, तिथल्या राजकीय उलथापालथीच्या बातम्या त्यांनी प्रसिद्ध केल्या. त्यासाठी त्यांना ४० वेळा तुरुंगवास पत्करावा लागला, चार वेळा त्यांना फाशी सुनावली गेली, जिवावर बेतल्याच्या घटनांची तर मोजदादच नाही. पत्रकारी आणि साहित्य यांच्या सीमेवरचं त्यांचं लिखाण त्यांच्या गोष्टीरूप शैलीसाठी प्रसिद्ध आहे. मुळात त्यांचं लिखाण पोलिश भाषेत होतं.  १९७८ साली अनदर डे ऑफ लाईफ हे अंगोलातल्या युद्धावरचं त्यांचं इंग्रजीत भाषांतर झालेलं पहिलं पुस्तक होतं….

Read More Read More

अल बगदादी मेला?

अल बगदादी मेला?

अमेरिकन सैन्यानं कोंडी केल्यानंतर अबु बकर अल बगदादीनं स्वतःच्या अंगावर बाळगलेल्या स्फोटक बंडीचा स्फोट करून स्वतःला संपवलं. सीरियात इडलिब या प्रांतात ही घटना घडली. सहाएक महिने अल बगदादीच्या हालचालीवर पाळत ठेवल्यानंतर बगदादीचा ठावठिकाणा सापडला. बगदादीचे डीएनए सँपल अमेरिकन सैनिकानी जवळ ठेवले होते. बगदादी जिवंत सापडणार नाही हे माहित असल्यानं मेलेला माणूस बगदादीच आहे हे सिद्ध करण्यासाठी हे नमुने उपयोगी पडले. ओसामा बिन लादेनप्रमाणंच बगदादीच्या शरीराचे तुकडे दफन करण्यात आले किंवा जाळण्यात आले, पण कुठे ते अमेरिकनं गुप्त ठेवलं, कारण त्याचं…

Read More Read More

बस, सत्ता हवीय.

बस, सत्ता हवीय.

 सत्तेची इतकी हाव? भाजप आणि शिवसेनेनं २०१९ च्या निवडणुका युती करून लढवल्या. भाजपला १०५ जागा आणि सेनेला ५६ जागा मिळाल्या. २८८ जागांच्या विधानसभेत १४५ जागा मिळाल्या की सरकार तयार करता येतं, भाजप-सेना युतीला १६१ जागा मिळाल्या. २४ ऑक्टोबर रोजी निकाल लागले तरीही ८ नोव्हेंबरपर्यंत भाजप-सेनेला सरकार स्थापन करता आलं नाही. भाजप आणि सेनेत धोरण आणि कार्यक्रमाबाबत मतभेद नाहीत. दोन्ही पक्षांची युती २५ वर्षापेक्षा अधिक काळ आहे, दोन वेळा त्यांनी एकत्रितपणे सरकार चालवलं आहे. तरीही सरकार होत नाहीये. कारण काय? मतभेद…

Read More Read More

दिवाळी अंकांतली चार मोठी माणसं.

दिवाळी अंकांतली चार मोठी माणसं.

यंदाच्या दिवाळी अंकात माणसाला समृद्ध करणाऱ्या चार माणसांची प्रोफाईल्स आहेत. परिवर्तनाचा वाटसरू या अंकात नोम चॉम्सकी आहेत. चॉम्सकीनी आता नव्वदीत प्रवेश केला आहे.  त्यांनी भाषा या विषयावर संशोधन केलं आहे. भाषा आत्मसात करण्याची क्षमता माणसाच्या मेंदूत जन्मतः असते, मूल परिसरातून मिळणाऱ्या अनुभवातून भाषेचं सोयिस्कर व्याकरण शिकतं, जीवसृष्टीत माणूस या एकाच जीवाकडं भाषा नावाची गोष्ट आहे, हा चॉम्सकी यांचा सिद्धांत. हा सिद्धांत त्यांनी राजकारणात सर्व माणसं मूलतः सारखीच असतात हे सांगण्यासाठीही वापरला. चॉम्सकी गाजले आणि आजही चर्चेत असतात ते त्यांच्या राजकीय…

Read More Read More

डफ्लो-बॅनर्जी, नोबेल विजेता सिद्धांत

डफ्लो-बॅनर्जी, नोबेल विजेता सिद्धांत

जगभर अजूनही अब्जावधी माणसं गरीब आहेत, अशिक्षित आहेत, योग्य आरोग्यापासून वंचित आहेत. जगभरची सरकारं गरीबी आणि त्यातून उद्भवलेले त्रास नष्ट करण्यासाठी अब्जावधी खर्च करत आहेत. ।। एस्थर डफ्लो आणि अभिजित बॅनर्जी यांना अर्थशास्त्राचं नोबेल पारितोषिक मिळाल्यानंतर भारतात प्रतिक्रियांच्या लाटा आल्या. डावे आणि उजवे, सेक्युलर आणि देवपरमार्थवादी, अशा दोन्ही गटातल्या लोकांनी डफ्लो-बॅनर्जीवर झोड उठवली. तिकडं बॅनर्जी आणि नरेंद्र मोदी यांच्यात स्वतंत्रपणे एक चर्चाभेट झाली. डफ्लो आणि बॅनर्जी यांच्यावर  झालेली टीका अनाठायी आणि अज्ञानमूलक आहे.  डफ्लो आणि बॅनर्जी यांनी  गरीबी निर्मूलन या…

Read More Read More

लोकांना नकोसं वाटणारं सत्य सांगणारा पत्रकार. सिमोर हर्श.

लोकांना नकोसं वाटणारं सत्य सांगणारा पत्रकार. सिमोर हर्श.

पत्रकाराचं काम असतं ” महत्वाचं आणि लोकांना नकोसं वाटणारं सत्य सांगून देश अधिक ज्ञानी करणं. “  हे अवतरण आहे सिमोर हर्श यांच्या Reporter:A Memoir या आठवणींच्या पुस्तकातलं. अमेरिका या देशाच्या सरकारनं आणि लष्करानं वियेतनाम या देशावर विनाकारण आक्रमण केलं.  लाखो वियेतनामींना विनाकारण मारलं. विषारी औषधं फवारून वियेतनाममधली लाखो एकर शेती आणि पिकं नष्ट केली. निष्पाप मुलकी वस्त्यांवर बाँब टाकून हज्जारो माणसं, बायकामुलंवयस्कं मारले. हे सारं लोकांपासून लपवून ठेवलं. माध्यमांमधे खोटा प्रचार केला, थापा मारल्या, जुमले पेरले. माध्यमांवर दबाव आणला आणि…

Read More Read More

पंतप्रधान तुरुंगाच्या वाटेवर…

पंतप्रधान तुरुंगाच्या वाटेवर…

भारताचे विद्यमान परदेशी मित्र एका मागोमाग एक न्यायालयं आणि चौकशीच्या फेऱ्यात सापडत आहेत.  ट्रंप त्या वाटेवरचे आगेवान. आगेवान हा शब्द गुजराती भाषेतला. पुढे चालणारा, आघाडीवर असणारा तो आगेवान. ट्रंप यांच्या कोटाचा मागचा भाग धरून नेतान्याहूंची जोरदार वाटचाल चाललीय. इस्रायलचे अॅटर्नी जनरल अविचाई मँडलब्लिट यांनी नेतान्याहू यांच्या विरोधातला भ्रष्टाचाराचा लोंबत पडलेला खटला चालवायला घेतला आहे. नेतान्याहू यांच्यावर एक आरोप आहे तो हॉलीवूड मोगल अरनॉन मिलचन यांना अधिक काळ इस्रायलमधे रहाता यावं यासाठी इस्रायलचा व्हिसा  वाढवून देण्यासाठी अमेरिकन सरकारवर दबाव आणणं. तशी…

Read More Read More

कायदा, सभ्यता, सदाचार न पाळणारा देशप्रमुख

कायदा, सभ्यता, सदाचार न पाळणारा देशप्रमुख

कायदा, सभ्यता, सदाचार न पाळणारा देशप्रमुख. ।। ट्रंप यांनी युक्रेनच्या अध्यक्षांना फोन केला. त्यांना विनंती केली की जो बायडन यांचा मुलगा युक्रेनमधे सक्रीय असणाऱ्या एका कंपनीत संचालक होता हे प्रकरण उकरून काढा, त्याची माहिती मला द्या. त्या बाबत जुलियानी हे माझे वकील आणि अटर्नी जनरल बार  तुमच्याशी संपर्क साधतील. ही विनंती करण्याच्या आधी अमेरिकेनं देऊ केलेली ४० कोटी डॉलरची मदत अमेरिकेनं रोखून ठेवली होती, ती पुन्हा सुरु केली. जो बायडन हे ट्रंप यांचे येत्या निवडणुकीतले संभाव्य प्रतिस्पर्धी आहेत, ओबामा यांच्या…

Read More Read More

लोकशाहीचं मातेरं

लोकशाहीचं मातेरं

ब्रिटीश संसद दीर्घ काळ बरखास्त करण्याचा बोरिस जॉन्सन यांचा  निर्णय ब्रीटनच्या सर्वोच्च न्यायालयानं बेकायदेशीर, निराधार, अनावश्यक ठरवून रद्द केला.    संसदेचं कामकाज किती दिवस चालवायचं, केव्हां स्थगित करायचं, संसद बरखास्त करून निवडणुका केव्हा घ्यायचा हे निर्णय सरकारचा अधिकार असतो. राणीनं शिक्का मोर्तब केल्यानंतर तो निर्णय अमलात येत असतो. प्रधान मंत्री राणीला (किंवा राजाला-मोनार्क) सल्ला देतो. राणीला ब्रिटीश परंपरांचे जाणकार, प्रीवीकाऊन्सीलचे सदस्य सल्ला देतात.  राणीच्या संमतीनं निर्णय घेण्याची प्रथा ब्रिटीश लोकशाहीत आहे. राणीला सल्ला मान्य नसेल तर  राणी खाजगीत चर्चा करते,…

Read More Read More